سخن روز /
آشنایی با تعاونی‌های کشاورزی و موسسات اعتباری روستایی بنگلادش
1398/09/18
بخش تعاونی در قانون اساسی بنگلادش جایگاه و اهمیت ویژه ای دارد. شیخ مجیب الرحمان بنیانگذار و پدر استقلال بنگلادش اقتصاد مبتنی بر شرکتهای تعاونی را مهمترین عامل توسعه اقتصادی کشور معرفی کرده است و جنبش تعاونی در بنگلادش فراز و نشیب زیادی داشته است.
بنگلادش در یک نگاه
جمهوری خلق بنگلادش بعد از جنگ مسلحانه آزادی بخش 1971 در نقشه جهان به‌صورت کشوری مستقل و خودمختار جلوه‌گر شد. امروزه این کشور با حکومتی دموکراتیک در مسیر توسعه گام برمی‌دارد. این کشور از غرب، شمال و شمال‌شرقی با هند، از جنوب‌غربی با میانمار و از جنوب با خلیج بنگال همسایه است. جز مناطق ناهموار شمال‌شرق و جنوب‌غرب، چند منطقه مرتفع در بخش‌های شمال و شمال‌غرب به‌طور کل از زمین‌های هموار و حاصلخیز تشکیل شده است. شبکه رودها در بنگلادش از اهمیت خاصی برخوردار است.

جایگاه تعاونی
با پایان سلطه بریتانیا بر شبه قاره هند در سال1947 این شبه قاره تجزیه شد اما نهضت تعاون در 1904 با تصویب قانون شرکت تعاونی اعتبار به راه افتاد. شرکت‌های تعاونی در روستاها بیشتر با نام موسسات اعتباری و پس‌انداز روستایی شناخته می‌شود؛ گرچه این شرکت‌ها به‌دست دولت تشکیل شده‌اند اما ارزش‌های دموکراتیک آنها اشتیاق مردم را نسبت به تعاون برانگیخت.
هنگام تجزیه هند، نهضت تعاون آن 32418تعاونی از خود بر جای گذاشت که از این بین 26644شرکت از نوع اعتبار کشاورزی بودند. پس از استقلال این کشور در 1971 تعاونی‌های آن براساس دو نظام مختلف هدایت شدند. یکی تحت حمایت اداره تعاون و دیگری تحت کنترل کمیسیون توسعه روستایی بنگلادش. نظامی که از آغاز در این عرصه حضور داشت و همچنان توسط اداره تعاون حمایت می‌شود، نظام عمومی یا سنتی نامیده می‌شود. بعد از آن نظام دیگری به‌نام مدل کامیلا به فعالیت خود ادامه داده است. بانک سامابایا بنگلادش (بانک تعاونی ملی بنگلادش) از طریق کانال و با استفاده از موجودی خود به عملیات اعتباری مشغول است.

پیدایش تعاونی
تعاونی‌های بنگلادش با هدف توسعه روستایی به‌طور اعم و توسعه کشاورزی به‌طور اخص شکل گرفتند. دولت این کشور در سال1989 خط‌مشی ملی تعاون را تدوین و موارد زیر را برای آن لحاظ کرد؛ ترتیبات ساختاری شرکت‌های تعاونی، ترتیبات نهادی برای فعالیت‌های ترویجی برای ایجاد تعاونی، اجرای صحیح قانون تعاون در مراحل پس از شکل‌گیری، استقلال و خودگردانی تعاونی‌ها، مدیریت مالی و هزینه‌ها و تنگنای اقتصادی تعاونی‌ها، نقش تعاونی‌ها در توسعه اقتصادی و کاهش فقر و توسعه منابع انسانی در بخش تعاون.


تعاونی سنتی
تعاونی سنتی یا عمومی در این بخش از شبه‌قاره هند از سال1904با هدف تامین اعتبار کشاورزی به‌صورت نقدی و جنسی جهت افزایش تولید کشاورزی توسط کشاورزان تاسیس شد. براساس این سیستم وام‌ها از طریق 3 لایه مختلف توزیع می‌شوند؛ 1. سطح ملی و تشکیل تعاونی عالیه، 2. سطح میانی به‌نام بانک مرکزی تعاون یا تشکل تعاونی مرکزی با مسوولیت محدود و 3. شرکت‌های تعاونی اولیه در سطح روستا. هر 10تشکل تعاونی اولیه یا بیشتر برای تسهیل فعالیت‌های خود می‌توانند یک تشکل مرکزی تامین کنند. تشکل تعاونی ملی اعتبار لازم و سایر خدمات موردنیاز بانک‌ها یا تشکل‌های مرکزی را تامین می‌کند. بانک‌ها یا تشکل‌های مرکزی اغلب در سطح ناحیه‌یی وجود دارند که این تشکل‌ها اعتبار و دیگر خدمات موردنیاز شرکت‌های تعاونی اولیه را تامین می‌کنند.
وضعیت تعاونی کشاورزی در بنگلادش
بنگلادش اساسا کشوری متکی به کشاورزی است، به‌طوری که زندگی 85درصد جمعیت آن به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم از طریق کشاورزی تامین می‌شود و تقریبا یک‌سوم تولید ناخالص داخلی این کشور از این بخش تامین می‌شود. این کشور حاصلخیزترین زمین‌ها را در مرزهای خود جای داده است اما به‌دلیل کمبود سرمایه و تکنیک‌های جدید عملکرد محصولات آن در واحد سطح، در یکی از پایین‌ترین رده‌های جهانی قرار دارد. برنج، گندم، کنف، نیشکر، تنباکو، دانه‌های روغنی و حبوبات مهم‌ترین محصولات کشاورزی این کشور به‌شمار می‌آید. بنگلادش یکی از فقیرترین کشورهای جهان و متکی به کشاورزی است. اقتصاد این کشور بنا به دلایل بسیار روشن وابستگی شدیدی به کشاورزی دارد. در قانون اساسی این کشور از تعاون به‌عنوان دومین بخش مهم اقتصاد ملی نام برده شده است. بر این اساس تعاونی‌ها به‌ویژه تعاونی‌های کشاورزی نقش برجسته‌یی در حل معضل فقر در کشور ایفا می‌کنند. بدیهی است که توسعه و پیشرفت نهضت تعاونی هر کشور به حمایت دولت بستگی دارد اما دولت بنگلادش از 1989 تاکنون حمایت مالی خود را از تعاونی‌ها قطع کرده که این امر به کاهش چشمگیر فعالیت آنها منجر شده است.
هدف شرکت‌های تعاونی کشاورزی بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی اعضاست. این شرکت‌ها در مناطق روستایی بیشتر به جمع‌آوری پس‌اندازها، تامین اعتبار، آبیاری، تامین نهادهای تولید و پشتیبانی اعضا از طریق بازاریابی می‌پردازند. شرکت‌های کشاورزی اولیه برای توسعه و رشد اقتصادی و تولید حمایت‌های اعتباری بیشتری دراختیار اعضا قرار می‌دهند، این تعاونی‌ها علاوه بر این چاه‌های زیرزمینی عمیق و کم‌عمق، مولد برق و تجهیزات نیز دراختیار آنها قرار می‌دهند. شرکت‌های اولیه از طرف شرکت‌های ثانویه و شرکت‌های ثانویه از طرف سازمان‌های عالیه حمایت می‌شوند. سازمان عالیه وظیفه تامین بودجه موردنیاز تعاونی‌ها را از طریق بانک مرکزی بنگلادش برعهده دارد. بانک سامابایا بنگلادش معمولا تسهیلات اعتباری را با نرخ سود بانکی کمتر از 2درصد نسبت به سایر تسهیلات از بانک بنگلادش می‌گرفت و از طریق بانک‌های تعاونی مربوطه و شرکت‌های تعاونی، حداکثر تا سقف 25درصد وثیقه دولتی دراختیار مردم قرار می‌داد؛ اما در حال حاضر این برنامه متوقف شده و دیگر هیچ اعتبار کشاورزی به دست کشاورزان و مزرعه‌داران تعاونی سه لایه نمی‌رسد.
هر ساله در روز 25 نوامبر (روز ملی تعاونی)، رئیس جمهور و نخست وزیر بنگلادش به مناسبت این روز پیامی را برای مردم ارسال نموده و بر توسعه این بخش و حمایت دولت از آن تاکید می نمایند. در حال حاضر حدود 175000 شرکت تعاونی (در برخی آمار 190000) در بنگلادش به ثبت رسیده است که نزدیک به 11 میلیون نفر عضو دارند. با احتساب خانواده و بستگان این اعضاء، تعداد کسانی که به نوعی از شرکت های تعاونی بهره ‏مند می‌شوند به حدود 40 میلیون نفر می رسد. مقامات دولتی خصوصا نخست وزیر و رئیس جمهور همواره بر این نکته تاکید دارند که دولت متعهد است فعالیت تعاونی‌ها را به منظور نیل به اهداف توسعه اقتصادی - اجتماعی کشور توسعه و رونق دهد. خانم شیخ حسینه نخست وزیر بنگلادش از وزارت شورای محلی، توسعه روستایی و تعاونی‌ها خواسته است که سیاستهای ملی تعاونی‌ها را تدوین و پیشنهاد نماید تا تحرک تازه ای به بخش تعاونی کشور بخشیده شود. وی در روز ملی تعاونی در سال گذشته (25 نوامبر 2018) اعلام نمود: « دولت هر چه لازم باشد برای توسعه تعاونی‌ها در کل کشور انجام خواهد داد.» همچنین مدیریت تعاونی‌های بنگلادش به دنبال تهیه طرح جامع تعاونی‌های روستایی شامل تولید محصولات کشاورزی و دامی تا مرحله بازاریابی آنها می‌باشد.
با اینحال بخش تعاونی در بنگلادش نیز دچار مشکلات و چالشهایی است. فقدان سرمایه‌های لازم، فساد ، سوء مدیریت و یا مدیریت ناکارآمد، عدم وجود آموزش و مهارت های حرفه ای لازم برای اعضای شرکت های تعاونی و عدم توسعه فرهنگ همکاری در چارچوب شرکتهای تعاونی که منجر به بروز اختلافات داخلی میان اعضای تعاونی‌ها گردیده و در نهایت عدم حمایت لازم دولت و حتی دخالتهای بیش از حد دولت و وجود مقررات دست و پا گیر دولتی در این بخش به عنوان مهمترین چالش های بخش تعاونی در کشور بنگلادش معرفی شده اند.
شایان ذکر است که بسیاری از تعاونی‌های ثبت شده، فعالیتی ندارند. سازمان شفافیت بین المللی بنگلادش در گزارشی چنین آورده است که : 47 درصد تعاونی‌ها ی ثبت شده عملا فاقد فعالیت هستند. با اینحال آماری از سهم بخش تعاونی در کل اقتصاد بنگلادش وجود ندارد.
بنگاه‌های خرد مالی - اعتباری روستایی در بنگلادش
در حال حاضر بیش از 800 سازمان مردم نهاد (غیر دولتی) و چندین سازمان و بانک تجاری دولتی مشغول ارائه اعتبارات خرد به روستائیان می‌باشند. شعبات این سازمانها در سراسر کشور به بیش از 17000 شعبه بالغ می‌گردد. هدف اصلی این بنگاههای خرد کاهش فقر و ایجاد اشتغال و نهایتاً توسعه اقتصادی و اجتماعی مردم است. سازمان تنظیم اعتبارات خرد مسئول اصلی نظارت بر فعالیت این موسسات و بنگاههای اعتباری است که درخواست تاسیس بنگاه‌های اعتباری را بررسی و مجوز لازم برای فعالیت آنها را صادر می نماید و سپس بر فعالیت آنها نظارت می نماید.
هیئت توسعه روستایی بنگلادش به عنوان یک سازمان دولتی علاوه بر اعطای وام ، خدمات آموزشی و مهارتهای اصلی به منظور کاهش فقر و توسعه زندگی روستایی را به مردم روستاها ارائه می دهد.
سرمایه اصلی بسیاری از بانکها و موسسات اعتباری خرد پس اندازهای مردمی و اعتبارات سوبسید دار دولتی است. البته اخذ اعتبار از بانک های تجاری با نرخ بهره بالاتری صورت می‌گیرد. ضمنا مقدار کمی از سرمایه و اعتبارات موسسات اعتباری خرد از محل منابع خارجی تامین می‌شود.
برخی از بانکها و موسسات اعتباری غیر دولتی مانند گرامین بانک و موسسه برک بسیار بزرگ و قوی بوده و پوشش گسترده ای در سراسر بنگلادش دارند. گرامین بانک از موفق ترین الگوهای اعتبارات خرد در بنگلادش است که روش فعالیت آن به عنوان الگویی موفق در بسیاری از کشورهای دیگر از جمله کشورهای آسیایی مورد استفاده قرار گرفته است.
اکثر وام ها و اعتبارات خرد در زمینه‌های کشاوری، دامپروری، شیلات، تجارت کوچک، حمل و نقل، خدمات مختلف، خانه سازی و تولید محصولات مختلف هزینه می‌گردند. هر موسسه اعتباری بنا به شرایط خود با اخذ وثیقه یا تضمین از وام گیرندگان که در بسیاری از موارد شامل اموال غیر منقول(نظیر زمین کشاورزی) می‌باشد، خدمات اعتباری را در اختیار درخواست کنندگان وام روستایی قرار می دهد.
موسسه مردم نهاد برک
برک از موسسات مردم نهاد(غیر دولتی) بزرگ و موفق کشور بنگلادش بشمار می رود. این موسسه توسط آقای فضل حسن عابد در سال 1972 تاسیس گردید. فعالیت این موسسه بزرگ ابتدا در قالب اعطای وام های کوچک روستایی برای زنان بود ولی در حال حاضر این سازمان فعالیت های گسترده ای را در امر توسعه اقتصادی- اجتماعی و کاهش فقر در بنگلادش و دیگر کشورهای فقیر دنیا دارد. جغرافیای فعالیت این موسسه علاوه بر بنگلادش، شامل نپال، میانمار، فیلیپین، افغانستان، اوگاندا، رواندا، سیرالئون، لیبریا، سودان جنوبی و تانزانیا می‌باشد. خدمات این موسسه تنها در اعطای وام های خرد جهت اشتغال خلاصه نمی‌شود. توانمندسازی زنان سرپرست خانواده و ارتقاء وضعیت آنها از طریق اعطای اعتبارات خرد، ارائه کمک های مشاوره ای و درمانی به بسیاری از آسیب دیدگان اجتماعی، کمک به تحصیل و آموزش کودکان، ساخت مسکن، کمک به مردم آسیب دیده از بلاهای طبیعی، تامین آب آشامیدنی، ارائه خدمات بهداشتی و درمانی، تنظیم خانواده، امنیت غذایی و مشاوره خدمات مهاجرت امن و ادغام اجتماعی از جمله خدمات برک می‌باشد.
ترجمه:حسین یعقوبی
منبع:فائو
تعداد مشاهده خبر2982 بار
تصاویر مرتبط


    RatingTitle
    :0 :0
    مشاهده نظرات (تعداد نظرات 0)

    ارسال نظرات
    نام
    آدرس پست الکترونیکی شما
    شماره تلفن
    توضیحات
    خواندن کد امنیتی تغییر کد امنیتی
    کد امنیت
    Powered by DorsaPortal